Jak wynika z badań to, czy wychowywanie się w rodzinie alkoholowej wpłynie negatywnie na dziecko zależy od momentu, w którym zaczyna ono dostrzegać alkoholizm w rodzinie (Wilson i Oxford, 1978). Badania wykazują też, że większe prawdopodobieństwo wystąpienia problemów w dorosłym życiu mają dzieci alkoholików, które od małego wychowywały się ze świadomością istnienia problemu alkoholowego (Morehouse i Scola, 1986; Werner, 1986).
Osoby wychowywane w rodzinach alkoholowych mogą przejawiać charakterystyczne cechy osobowości. Mówi się o tzw. syndromie Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA). Są to pewne psychiczne właściwości charakterystyczne dla dorosłych wywodzących się z rodzin dotkniętych alkoholizmem. Na podstawie badań J. Woitiz z 1983 r., Bryan E. Robinson oraz J. Lyn Rhoden (2000, s. 251-252) wyjaśniają, że dorosłe dzieci alkoholików:
- „domyślają się tylko, jak powinna wyglądać normalna rodzina,
- mają trudności z doprowadzaniem do końca rozpoczętych przedsięwzięć,
- kłamią, nawet wtedy gdy równie łatwo jest powiedzieć prawdę,
- osądzają siebie bezlitośnie,
- nie potrafią się cieszyć,
- traktują siebie bardzo poważnie,
- mają trudności z nawiązaniem i utrzymaniem związków intymnych,
- zbyt silnie reagują na zmiany, na które nie maja wpływu,
- ustawicznie szukają aprobaty i afirmacji,
- czują, że różnią się od innych ludzi,
- są albo nadzwyczaj odpowiedzialni albo zupełnie nieodpowiedzialni,
- wykazują ogromną lojalność nawet wiedząc, że ktoś na nią nie zasługuje,
- szukają natychmiastowej gratyfikacji, wolą nie odkładać jej na później,
- bez długiego namysłu angażują się w działania, z których trudno się wycofać, nie biorąc pod uwagę alternatywnych zachowań czy możliwych konsekwencji,
- szukają napięcia i trudności, a następnie skarżą się na ich rezultaty,
- unikają konfliktu lub pogłębiają go, rzadko jednak podejmują próbę rozprawienia się z trudnościami,
- boją się odrzucenia i porzucenia, ale odrzucają innych,
- boją się porażki, ale sabotują własne sukcesy,
- boją się oceny i krytyki, ale krytykują i osądzają innych,
- nie potrafią zorganizować sobie czasu ani ustanowić priorytetów, które ułatwiłyby im pracę”.
Reakcje emocjonalne i schematy zachowań DDA
Wspomnienia, które dorosłe dzieci alkoholików wynoszą z domu rodzinnego, mogą negatywnie wpływać na ich dalsze życie. Niejednokrotnie kształtują ich postrzeganie własnej osoby i wytwarzają w nich specyficzne reakcje na zachowania rodziców. Katalog takich reakcji, w oparciu o własne doświadczenia terapeutyczne z dorosłymi dziećmi alkoholików, zaprezentowała Zofia Sobolewska (2000). Zalicza ona do nich m.in.:
- reakcje na doświadczenie odrzucenia – lęk przed odrzuceniem, poczucie niższej wartości, poczucie osamotnienia, zamrożenie uczuć oraz wyparcie się własnych potrzeb;
- reakcje na nieprzewidywalność zachowań rodziców i wydarzeń w rodzinie – potrzeba stałego kontrolowania siebie i innych, potrzeba porządkowania życia, lęk przed zmianami oraz myślenia magiczne;
- reakcje emocjonalne na życie w ciągłej atmosferze zagrożenia i przemocy – poczucie stałego zagrożenia, nawet wtedy, gdy nic złego się nie dzieje; silne lęki oraz brak poczucia bezpieczeństwa, miłość i gniew oraz poczucie krzywdy;
- reakcje na chwiejne autorytety i brak jednoznacznego systemu wartości – nieufność wobec autorytetów przy silnej potrzebie ich posiadania, poszukiwanie norm i wartości i bardzo sztywne ich przestrzeganie, problemy religijne oraz niepewność co do własnej roli w rodzinie.
Oprac. DB
fot. iStock
Źródła:
- Robinson Bryan E., Rhoden J. Lyn, Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików, PARPA, Warszawa 2000
- Sobolewska Zofia, Odebrane dzieciństwo. Psychologiczne problemy Dorosłych Dzieci Alkoholików, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa 2000