Pracoholik to osoba, która kontynuuje swój styl pracy mimo szkód zdrowotnych, problemów rodzinnych czy ryzyka utraty partnera. W momencie zaprzestania wykonywania czynności pojawiają się u niej objawy zespołu odstawienia, lęki, stany psychotyczne. Pracoholik obsesyjnie poświęca się swojej pracy, zapominając przy tym o najbliższych. Dlatego ważne jest, aby stając twarzą w twarz z pracoholikiem uświadomić mu jego problem.
Pracoholik, w przeciwieństwie do hazardzisty czy zakupoholika, nie jest postrzegany jednoznacznie. Z jednej strony uzależnionym od pracy przypisuje się cechy pozytywne, z drugiej zaś – negatywne. W ocenie pracoholików istotną rolę odgrywa ich motywacja – wewnętrzna (m.in. dowartościowywanie się poprzez pracę, chęć zrobienia kariery i lęk przed porażką) bądź zewnętrzna (wymogi czy presja pracodawcy, sytuacja na rynku pracy, ucieczka od problemów rodzinnych i samotność).
Portret współczesnego pracoholika
Pracoholizm jest zaliczany do tzw. nowych uzależnień. Jak wskazują autorzy raportu Fundacji CBOS (o raporcie poniżej), problem pracoholizmu dotyczy bardziej kobiet niż mężczyzn. Zagrożenie uzależnieniem od pracy wiąże się także z wiekiem badanych. Okazuje się, że w znikomym stopniu problem pracoholizmu dotyczy osób niepełnoletnich oraz tych, które ukończyły 65. rok życia. Najbardziej zagrożeni pracoholizmem są natomiast ludzie w wieku produkcyjnym, w szczególności należący do grupy wiekowej 35–64. Warto też zwrócić uwagę na przedział wiekowy 18-24, gdzie odsetek osób wykazujących rzeczywisty problem uzależnienia od pracy jest nieco niższy niż w całej badanej populacji, ale w tej grupie 8,4 proc. osób to pracoholicy, u 11,6 proc. nie stwierdzono uzależnienia, natomiast w przypadku pozostałych występuje niewielkie ryzyko uzależnienia.
Liczba osób uzależnionych od pracy jest inna w zależności od poszczególnych grup społeczno-demograficznych. Problem ten występuje zwłaszcza wśród pracujących na własny rachunek (25,5%). Pracoholikami często są też kierownicy i specjaliści z wyższym wykształceniem. Osoby uzależnione od pracy można również spotkać wśród techników, pracowników usług oraz robotników niewykwalifikowanych.
Wizerunek pracoholika
Na podstawie wypowiedzi osób badanych przez Fundację CBOS wyłania się kilka wizerunków osób uzależnionych od pracy. Należą do nich:
- „Pozytywny pracoholik”, motywowany wewnętrznie: to osoba ambitna, lubiąca swoją pracę, obowiązkowa.
- „Negatywny pracoholik” motywowany wewnętrznie: cechy wyróżniające to przerost ambicji, chciwość, nadmierne nastawienie na rywalizację i karierę, perfekcjonizm, kompleksy.
- Pracoholik „ucieczkowy”: osoba szukająca w pracy ucieczki od problemów osobistych, czasem nieposiadająca życia osobistego, samotna, wypełniająca pracą pustkę życiową.
- Pracoholik motywowany zewnętrznie: o nadmiernym poświęcaniu się pracy decyduje konieczność utrzymania rodziny, problemy finansowe, lęk przed utratą pracy.
Pracoholizm a inne uzależnienia
Osoby uzależnione od pracy nie dostrzegają swojego problemu. Jednak pewne symptomy mogą być zauważone przez ich bliskich, np. zbyt duża ilość czasu poświęcana pracy. Pracoholicy są też bardziej skłonni, aby popadać w inne uzależnienia behawioralne, zwłaszcza zakupoholizm (problem ten zaobserwowano w przypadku 8,7% pracoholików). Podobnie im większe prawdopodobieństwo uzależnienia od pracy, tym częstsze jest ryzyko zagrożenia uzależnieniem od Internetu oraz od hazardu.
Na podstawie raportu Fundacji CBOS opracowała AF
fot. iStock
Projekt badawczy pt. „Opracowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących: a) hazardu, w tym hazardu problemowego / patologicznego, b) innych uzależnień behawioralnych” Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej realizowała w latach 2011-2012. Celem projektu było określenie rozpowszechniania rożnych form hazardu i innych uzależnień behawioralnych w populacji ogólnopolskiej oraz zidentyfikowanie czynników chroniących i czynników ryzyka tych uzależnień. Badanie było współfinansowane ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych.