Eksperymentowanie z narkotykami staje się nieodłącznym elementem okresu dojrzewania. Nastolatki żądne coraz to nowszych, podniecających przeżyć sięgają po wszelkie możliwe środki, aby je osiągnąć. Dlatego narkotyki, z racji swej niedostępności i ogólnego zakazu dotyczącego ich spożywania, stają się tym bardziej pociągające. Warto więc zadbać o to, by mieć podstawową wiedzę na temat najpopularniejszych substancji zażywanych przez młodzież, skutków ich brania oraz dostępnych form pomocy. Poniżej przedstawiamy najczęściej zadawane pytania dotyczące przygód nastolatków z narkotykami.

 

Dlaczego nastolatki biorą narkotyki?

  • By się dopasować

Wielu młodych ludzi bierze narkotyki, ponieważ „inni też tak robią”, a oni sami boją się, że jeżeli nie będą uczestniczyć w tego typu rozrywkach, to nie zostaną zaakceptowani przez rówieśników.

  • By poczuć się dobrze.

Narkotyki wchodzą w chemiczną interakcję z mózgiem, wywołując uczucie przyjemności, którego intensywność zależy od rodzaju narkotyku, który jest przyjmowany.

  • By poczuć się lepiej.

Spora grupa nastolatków cierpi na depresję, lęk socjalny, stres czy po prostu dolegliwości natury fizycznej. Zażywanie narkotyków może stanowić próbę ulżenia sobie i złagodzenia bolesnych uczuć. Stresogenne sytuacje mogą przyczyniać się do inicjacji narkotykowych, jak i kolejnych powrotów do ich zażywania.

  • By lepiej sobie radzić.

Żyjemy w świecie współzawodnictwa, w którym presja, aby być najlepszym jest czasem zbyt silna. Niektórzy sięgają po pewne narkotyki, aby podnieść i ulepszyć swoje wyniki, np. w nauce.

  • By eksperymentować.

Nastolatki często mają potrzebę szukania nowych, ekscytujących wrażeń, szczególnie takich, które wywołują dreszczyk emocji lub sprawiają, że dzięki temu stają się odważniejsze.

Które narkotyki są najczęściej zażywane przez nastolatki?

Alkohol i tytoń są najczęściej zażywanymi narkotykami. Kolejno pod względem rozpowszechnienia wśród młodych plasują się: marihuana i haszysz, leki uspokajające bez przepisu lekarza, substancje wziewne oraz amfetamina, a także środki halucynogenne (np. LSD) oraz ecstasy. Spora grupa młodzieży ma również kontakt z tzw. „dopalaczami”, czyli preparatami nieobjętymi kontrolą prawną, zawierającymi w swoim składzie substancje psychoaktywne pochodzenia naturalnego lub syntetycznego.

W jaki sposób nastolatki uzależniają się od narkotyków i jakie są czynniki, zwiększające to ryzyko?

Niektóre osoby są bardziej podatne na uzależnienie, inne mniej – wszystko zależy od możliwych czynników ryzyka. Mogą nimi być m.in. stresujące przeżycia i traumatyczne wydarzenia z okresu dzieciństwa – osoby, które doświadczyły przemocy fizycznej lub wykorzystywania seksualnego są bardziej podatne na nadużywanie substancji psychoaktywnych. Wpływ na zwiększone ryzyko uzależnienia mają również predyspozycje genetyczne, wystawienie na działanie alkoholu lub innych narkotyków w okresie prenatalnym, brak uwagi i kontroli ze strony rodziców czy też przebywanie w grupie, w której rówieśnicy także biorą narkotyki.

Czy nastolatek może uzależnić się od marihuany?

W przeciwieństwie do powszechnie panujących opinii jest to możliwe. Zażywanie marihuany w młodym wieku może uszkodzić rozwijający się mózg, obniżyć poziom IQ i poważnie wpłynąć na zdolności motoryczne, np. umiejętność prowadzenia pojazdów. U długoletnich użytkowników marihuany, którzy postanowili rzucić nałóg, zaobserwowano wiele objawów odstawiennych, takich jak senność, zmniejszony apetyt, poirytowanie, lęk oraz głód narkotykowy. Obecnie nie istnieją żadne leki pomocne w terapii uzależnienia od marihuany, choć dostępne są farmaceutyki łagodzące głód narkotykowy.

Czym są inhalanty i jakie niosą za sobą niebezpieczeństwa?

Inhalantami mogą być przeróżne produkty gospodarstwa domowego, m.in: płyny do czyszczenia, gaz do zapalniczki, aerozole, itp., a także akcesoria biurowe, takie jak markery, kleje czy korektory. Wydzielają one opary, których wdychanie może wywołać alkoholopodobne stany odurzenia. Ponieważ są szeroko dostępne, nastolatki często po nie sięgają – szczególnie w młodym wieku, kiedy nie mają jeszcze łatwego dostępu do alkoholu i marihuany. Mimo, że haj, jakiego doświadcza się po zażyciu inhalantów szybko znika, to jednak stosowanie tych narkotyków ma natychmiastowy, negatywny wpływ na zdrowie. Ich zażywanie może skutkować m.in. wymiotami, biegunką, ryzykiem uduszenia się czy też ustania akcji serca (tzw. zespół śmierci nagłej wywołanej inhalantami). Poważne długofalowe konsekwencje obejmują uszkodzenia nerek, wątroby i mózgu, utratę słuchu czy też uszkodzenia szpiku kostnego. Uzależnienie od inhalantów nie jest częstym zjawiskiem, jednak badania pokazują, że zażywanie ich w młodym wieku często prowadzi do brania w przyszłości cięższych narkotyków.

Czy leki na receptę są tak samo niebezpieczne, jak nielegalne narkotyki?

Środki o działaniu psychoaktywnym, takie jak opioidowe leki przeciwbólowe, stymulanty stosowane w leczeniu ADHD, a także antydepresanty czy też leki nasenne oraz przeciwlękowe są bezpieczne i efektywne, ale tylko wtedy, gdy są przepisane przez lekarza w celu leczenia konkretnych zaburzeń. Mimo wszystko, są one często nadużywane, co może nieść poważne konsekwencje. Zażywanie opioidowych leków przeciwbólowych może prowadzić do silnego uzależnienia, a nawet śmierci z przedawkowania, szczególnie jeżeli skruszone tabletki są wciągane nosem lub przyjmowane dożylnie. Wówczas mózg i ciało reaguje podobnie, jak w przypadku zażywania heroiny – pojawiają się nie tylko euforyczne stany, ale i wiele przykrych doznań. Dojść może nawet do upośledzenia układu oddechowego, co jest częstą przyczyną śmierci w wyniku przedawkowania. Leki na ADHD zawierające pochodne amfetaminy są bardzo popularne wśród młodych ludzi, którzy wierzą, że zażywanie tego typu farmaceutyków pomoże im w poprawieniu wyników w nauce. Ich zażywanie również jest bardzo niebezpieczne, jako że tego typu stymulanty działają podobnie jak kokaina czy amfetamina – powodują przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi.


Czy sterydy mogą być uzależniające?

Niektóre nastolatki, w szczególności chłopcy, nadużywają sterydów anabolicznych, aby podnieść swoją sprawność fizyczną lub poprawić wygląd poprzez sztuczne zwiększenie masy mięśniowej. Nadużywanie sterydów może prowadzić do poważnych i nieodwracalnych problemów zdrowotnych, takich jak upośledzenie pracy nerek, uszkodzenie wątroby czy też powikłania układu krążenia, które wiążą się z ryzykiem udaru i zawału serca. Sterydy nie są substancjami odurzającymi, jednak badania pokazały, że chroniczne ich zażywanie wpływa na układ nagrody w mózgu – ten sam, na który działają inne substancje psychoaktywne. Osoby zaprzestające zażywania sterydów mogą doświadczać szeregu objawów odstawiennych, takich jak zmiany hormonalne skutkujące utratą mięśni, zmęczeniem oraz obniżeniem libido, a także depresją. Nadużywaniu sterydów często towarzyszy przyjmowanie innych substancji, które albo mają wspomóc ćwiczenia prowadzące do poprawy masy ciała (np. stymulanty), albo złagodzić skutki uboczne, jak np. problemy ze snem i nastrojem (alkohol, konopie, opioidy).

Jaki jest związek pomiędzy nadużywaniem narkotyków a stanem zdrowia psychicznego nastolatków?

Nadużywanie narkotyków często przekłada się na różne problemy natury psychicznej, takie jak zaburzenia nastroju, problemy z uczeniem się i zachowaniem. Młodzi ludzie nierzadko sięgają po narkotyki, by poradzić sobie z depresją czy lękiem. Z drugiej jednak strony częste zażywanie narkotyków może wywołać lub przyspieszyć pojawienie się tych stanów. Dlatego leczenie uzależnienia od narkotyków powinno być prowadzone równolegle z psychoterapią, aby pomóc nastolatkowi w uporaniu się z problemami związanymi ze zdrowiem psychicznym.

Jakie są objawy zażywania narkotyków i co mogą zrobić z tym rodzice?

Jeżeli nastolatek zaczyna zachowywać się inaczej niż zwykle bez znaczącego powodu to może oznaczać, że przeżywa jakieś problemy – także związane z zażywaniem narkotyków. Gdy dziecko staje się zamknięte w sobie, jest często zmęczone i przygnębione albo odwrotnie – coraz częściej reaguje agresją, to wówczas powinniśmy wzmóc naszą czujność. Te zachowania są często przez nas ignorowane, ponieważ wydaje nam się, że są one normalną częścią okresu dojrzewania – tymczasem mogą wskazywać na znaczący problem, na który należy zareagować.

Inne sygnały:

  • Zmiana grupy znajomych
  • Brak dbałości o wygląd
  • Gorsze wyniki w nauce
  • Wagarowanie, opuszczanie lekcji
  • Utrata zainteresowania ulubionymi zajęciami
  • Zmiany w nawykach jedzeniowych, problemy ze snem
  • Pogorszenie relacji z rodziną, bliskimi i przyjaciółmi

Często bagatelizujemy ryzyko oraz powagę problemu nadużywania narkotyków wśród nastolatków – powyższe symptomy mogą oczywiście wskazywać na istotne zaburzenia natury psychicznej lub fizycznej, ale mogą być również objawami nadużywania narkotyków. Jeżeli podejrzewasz, że twoje dziecko bierze narkotyki, lecz nie masz co do tego pewności, wówczas koniecznie skonsultuj się ze szkolnym psychologiem lub specjalistą uzależnień!

Jak rodzice mogą uczestniczyć w leczeniu swojego dziecka?

Rodzice mogą aktywnie wspierać swoje dziecko i angażować się w jego leczenie i proces terapeutyczny. Ważne jest nie tylko zapewnienie moralnego i emocjonalnego wsparcia, ale i udział w praktycznych aspektach leczenia, takich jak:

  • uzgadnianie spotkań z terapeutą oraz zapewnianie superwizji
  • formułowanie i egzekwowanie obowiązujących w domu zasad
  • kontrolowanie poczynań dziecka

Dobrym pomysłem jest także terapia rodzinna, która może pomóc w polepszeniu komunikacji i relacji z dzieckiem, a także dostarczyć przydatnych narzędzi do rozwiązywania problemów i konfliktów w domu.

Czy nikotynizm można leczyć podobnie jak narkomanię?

Tak. Palenie tytoniu niesie ze sobą wiele zagrożeń zdrowotnych, szczególnie gdy jest zainicjowane w młodym wieku. Ludzie często nie myślą o tytoniu jako o narkotyku, którego używanie wymaga leczenia, a jest to istotny błąd. Zawarta w tytoniu silnie uzależniająca nikotyna, może przyczynić się również do zwiększenia podatności na uzależnienie od innych substancji. Czasami nastolatek, aby rzucić palenie potrzebuje wsparcia terapeutycznego i trzeba mu je zapewnić. Pomocne mogą być np. terapie kognitywno-poznawcze czy też programy motywacyjne, dzięki którym nastolatek będzie miał możliwość nauczenia się, jak radzić sobie z głodem nikotynowym i stresogennymi sytuacjami, które powoduje chęć sięgnięcia po papierosa.

Czy istnieją jakieś lekarstwa, które mogą być pomocne w leczeniu nadużywania substancji psychoaktywnych przez młodych ludzi?

Niektóre leki zostały zaaprobowane do leczenia uzależnienia od opioidów, alkoholu i  nikotyny u osób powyżej 18. roku życia. Niewiele badań zostało jednak przeprowadzonych wśród osób niepełnoletnich, aby móc stwierdzić czy leki te są dla nich bezpieczne i efektywne.

Czy chłopcy i dziewczęta wymagają innego leczenia?

Nastoletnie dziewczęta i chłopcy mogą mieć różne problemy związane z rozwojem i socjalizacją, dlatego czasem trzeba podjąć odmienne strategie leczenia. Dziewczęta, które nadużywają substancji psychoaktywnych, są bardziej podatne na zaburzenia nastroju i depresje, a także częściej padają ofiarami przemocy fizycznej i wykorzystywania seksualnego. Natomiast chłopcy eksperymentujący z narkotykami częściej doświadczają problemów natury behawioralnej czy też trudności w nauce, co często staje się uciążliwe dla otoczenia (m.in. szkoły, rodziny). Leczenie powinno zatem uwzględniać specyficzną sytuację chłopców i dziewcząt.

Jaką rolę mogą pełnić grupy samopomocowe w leczeniu nieletnich?

Nieletni mogą wiele wynieść ze spotkań grup samopomocowych, także tych pracujących na programie 12 kroków. Uczestnictwo w mityngach może wspomóc utrzymywanie abstynencji oraz pracę nad zmianami osiągniętymi podczas terapii, a także wesprzeć rozwój oraz progres zarówno na polu edukacyjnym, jak i rodzinnym. Należy jednak pamiętać, że grupy samopomocowe nie zastąpią profesjonalnego leczenia i specjalistycznej terapii.

Na podstawie: http://www.drugabuse.gov/sites/default/files/podata_1_17_14.pdf opracowała ZL
fot. iStock

Komentarze

WW2014-03-05 12:56:32

Rodzice sami powinni podjąć terapię a nie nadzorować terapię dziecka. Inaczej szanse powodzenia są iluzoryczne.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *