Historia uzależnień behawioralnych jest prawdopodobnie tak samo długa jak uzależnień od substancji psychoaktywnych, jednak moment ich rozkwitu przypada dopiero na obecne czasy. Tym, co jest wspólne dla wszystkich uzależnień behawioralnych, a zwłaszcza patologicznego hazardu, zakupoholizmu, pracoholizmu i siecioholizmu, jest negatywne odbieranie tych zjawisk przez społeczeństwo. Dla opinii publicznej zachowania te wciąż nie są zaburzeniami, lecz fanaberiami – przypadłościami, których uzależnieni sami są sobie winni. Jaka jest skala tych zaburzeń w Polsce? Które z nich jest najpowszechniejsze? Na te pytania odpowiada raport przygotowany przez CBOS na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

 

Patologiczny hazard

Spośród wszystkich uzależnień behawioralnych w klasyfikacjach medycznych ujęty został jedynie patologiczny hazard. Badania ankietowe wykazały, że w ciągu ostatniego roku ¼ Polaków grała na pieniądze. Większość wybierała gry liczbowe, zdrapki, loterie i konkursy, a jedynie nieliczni korzystali z gier na automatach (1%), zawierali zakłady bukmacherskie (0,8%) lub grali w kasynie (0,4%). Trudo określić też specyficzny profil gracza – można powiedzieć, że pochodzą oni ze wszystkich grup społecznych i kategorii demograficznych. Z populacji grających w ciągu ostatniego roku około 1 proc. osób doświadczyło poważnych problemów związanych z hazardem, natomiast o umiarkowanym poziomie ryzyka uzależnienia możemy mówić w przypadku mniej niż 4 proc. z wszystkich grających. W praktyce oznacza to, że umiarkowany poziom ryzyka uzależnienia dotyczy blisko 300 tys. Polaków, a około 75 tys. może mieć poważny problem z hazardem. Istotnym czynnikiem ryzyka uzależnienia jest dostępność automatów do gry i kasyn – ankietowani przyznawali, że ich wszechobecność przyczyniła się do tego, że szybko „wciągnęli się” w grę. Również czynne całodobowo lokale i kasyna zwiększają ryzyko uzależnienia, czyniąc hazard dostępnym o każdej porze dnia i nocy, a oferowany w nich alkohol dodatkowo sprzyja podejmowaniu ryzykownych zachowań.

Uzależnienie od Internetu

Według statystyk ok. 60 proc. Polaków regularnie korzysta z sieci. Spośród nich 0,3 proc. jest uzależnionych od Internetu, a 2,5 proc. – zagrożonych uzależnieniem, co daje liczbę ponad 60 tys. uzależnionych i 500 tys. zagrożonych tym nałogiem. Problem uzależnienia od Internetu dotyczy w głównej mierze osób do 34. roku życia – stanowią oni blisko 90 proc. wszystkich zagrożonych, przy czym zdecydowana większość to dzieci i młodzież do 25. roku życia. Nastolatki spędzają w sieci średnio ponad 3 godziny dziennie, a duża ich część korzysta z Internetu przez większość swojego wolnego czasu. Zespół uzależnienia od Internetu jest problemem niejednorodnym – w jego obrębie można wyróżnić m.in. uzależnienie od relacji internetowych (czat, portale społecznościowe, grupy dyskusyjne, korespondencja mailowa). Siecioholizm często też łączy się z innymi uzależnieniami behawioralnymi, takimi jak seksoholizm, (np. wirtualny seks, erotyczne czaty, e-maile), hazard (licytacje, gry), zakupoholizm (zakupy przez Internet) czy pracoholizm (kompulsywne szukanie w Internecie najnowszych informacji zawodowych i pogłębianie wiedzy zawodowej), a także z innymi zaburzeniami psychicznymi.

Uzależnienie od zakupów

Wśród uzależnień behawioralnych zakupoholizm ma, obok hazardu, najdłuższą historię. Specjaliści z dziedziny psychiatrii o manii kupowania pisali już na początku XX wieku. Zasięg tego schorzenia był jednak niewielki, ponieważ jedynie nieliczna grupa osób mogła sobie pozwolić na kupowanie rzeczy, które nie były niezbędne. Na spotęgowanie skali tego zjawiska wpłynęły zmiany gospodarcze oraz narastający konsumpcjonizm. Jak wynika z badań ilościowych, objawy uzależnienia od zakupów występują u ok. 3,5 proc. ankietowanych, co szacunkowo daje liczbę ponad 1 miliona zakupoholików w Polsce. Uzależnione od zakupów są najczęściej kobiety, a także osoby z wyższym wykształceniem i osoby o wysokich dochodach.  Zakupoholizm jest szczególnie popularny wśród nastolatków i młodych dorosłych – na nich najbardziej oddziałują reklamy, promocje i inne zabiegi marketingowe, które mają istotny wpływ na wykształcenie się zachowań zakupowych. Zakłada się, że wśród młodych kobiet co piętnasta wykazuje symptomy uzależnienia od zakupów. W Polsce jednak zakupoholizm nie jest jeszcze uznawany za uzależnienie – pacjenci rzadko są leczeni w placówkach terapii uzależnień, dlatego też dostęp do osób badanych jest utrudniony.

Pracoholizm

Według badań przesiewowych symptomy pracoholizmu wykazuje ok. 10 proc. Polaków, jednakże ze względu na dużą czułość tego typu testów oraz fakt, że objawami uzależnienia są w dużej mierze zachowania powszechnie aprobowane, zjawisko to może być przeszacowane. U osób w wieku produkcyjnym pracoholizm może wystąpić we wszystkich kategoriach wiekowych. Uzależnienie od pracy jest wynikiem współczesnego rynku pracy, który wymusza pracowitość i zaangażowanie poprzez utrzymywanie stanu permanentnej niepewności zatrudnienia i warunków finansowych. Problem uzależnienia od pracy pojawia się wśród osób niezależnie od grupy zawodowej, do jakieś przynależą, również wśród kadry kierowniczej, a największe wśród osób prowadzących własne firmy. Kultura korporacyjna stawia pracownikom wymagania – ogromne zaangażowanie, praca po godzinach i stała dyspozycyjność – które mogą prowadzić do uzależnienia. Sukcesy są sowicie wynagradzane, ale porażki często można przepłacić utratą posady. Praca w stresujących warunkach uruchamia zatem mechanizm uzależnienia, stając się celem samym w sobie, co prowadzi do jej kontynuowania pomimo szkód zdrowotnych i osobistych.

Opracowano na podstawie:
„Rozpowszechnienie i uwarunkowania uzależnień behawioralnych w Polsce” Serwis Informacyjny NARKOMANIA nr 3 (63) i 4 (64) 2013
Raport „Oszacowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących w odniesieniu do hazardu, w tym hazardu problemowego (patologicznego) oraz innych uzależnień behawioralnych”, Badora B., Gwiazda M., Hermann M., Kalka J., Moskalewicz J., Warszawa 2012.

Fot. iStock

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *