Rodzice często umniejszają szkodliwą rolę, jaką komputer i Internet odgrywa w życiu ich dziecka. Nierzadko traktują przebywanie przed monitorem jako „gorsze zło” – sądzą, że lepiej, aby młody człowiek siedział w domu, niż wychodził i „broił”. A młodzież równie często tłumaczy sporą ilość czasu poświęcanego na aktywność komputerową odrabianiem lekcji – wówczas opiekunowie są „podwójnie spokojni”, bo nie dość, że mają dziecko cały czas na oku, to jeszcze są zadowoleni, że spędza ono czas na nauce. Niestety takie postrzeganie sytuacji często mija się z rzeczywistością. Jakie są symptomy nadużywania komputera przez dziecko i na co należy zwracać szczególną uwagę?
Czynników uzależniających, które towarzyszą korzystaniu z komputera i Internetu, jest kilka: poczynając od nieskończoności sieci (każda rzecz w Internecie odsyła do następnej, tworząc tym samym nieograniczoną ilość treści do przejrzenia), przez powszechny dostęp do niej (z wirtualnym światem możemy połączyć się w każdym momencie i miejscu, m.in. dzięki urządzeniom mobilnym), a kończąc na fakcie, że Internet jest czymś, co dostarcza nieregularnych pozytywnych wzmocnień, przez co buduje coraz trwalsze nawyki.
Co zatem wskazuje na to, że nasze dziecko może mieć problem z nadużywaniem komputera i sieci? Należy brać pod uwagę kilka symptomów:
- dominacja – logowanie się do sieci staje się dla dziecka najważniejszą czynnością, jaką ma do wykonania w trakcie swojego dnia; pragnienie „bycia online” staje się tak silne, że przybiera wręcz formę przymusu – dziecko trudno odciągnąć od monitora, nie radzi sobie z ograniczeniem czasu spędzanego przy komputerze;
- zmiana nastroju – przebywanie w świecie wirtualnym dostarcza dziecku szereg pozytywnych doznań, czym rekompensuje sobie problemy, których doświadcza w codziennym życiu (w domu czy w rodzinie), a także zabija nudę związaną często z brakiem czasu ze strony rodziców,
- zwiększona tolerancja – dziecko z czasem odczuwa coraz większe zapotrzebowanie na przebywanie w sieci – aby uzyskać dobre samopoczucie i zadowolenie musi spędzać coraz więcej czasu online, nawet gdy nie jest to dla niego interesujące; nierzadko zdarza mu się także zaniedbywać potrzeby fizjologiczne, takie jak sen czy jedzenie, na rzecz aktywności internetowej,
- zespół abstynencyjny – gdy dziecko nie ma kontaktu z Internetem przez dłuższy czas pojawia się u niego stan rozdrażnienia i irytacji (co rodzic często może odczuć na własnej skórze), a nawet lęku i niepokoju związanych z brakiem dostępu do sieci,
- konflikt – rodzi się zarówno między dzieckiem a rodziną czy znajomymi (kłótnie związane z ograniczaniem przez opiekunów dostępu do sieci, zaniedbywanie przez dziecko sfery towarzyskiej, „realnych” spotkań z przyjaciółmi), jak i pomiędzy młodym człowiekiem a sferą jego zainteresowań, które stopniowo traci na rzecz Internetu,
- nawroty – po próbach kontrolowanego korzystania z sieci dziecko często jeszcze bardziej zatraca się w spędzaniu czasu online i coraz intensywniej używa komputera i Internetu.
Co mówią dzieci, które wykazują oznaki nadużywania komputera i sieci?
Sygnałów ostrzegawczych wskazujących na problemowe używania sieci mogą dostarczyć rodzicom również same dzieci, nie tylko poprzez swoje zachowanie, ale i reakcje na próby ograniczenia dostępu do komputera i Internetu. Oto kilka przykładowych odpowiedzi charakterystycznych dla młodzieży mającej problem z kontrolowaniem czasu spędzanego w wirtualnym świecie:
- „To tylko zabawa, daj mi spokój”
- „Jest weekend, chcę posiedzieć jeszcze chwilę”
- „Dam jeszcze kilka lajków i już idę spać”
- „Nie mogę iść dziś do szkoły, nie wyspałem się”
- „Już kończę/ już wyłączam/ jeszcze chwila”
- „Koleżanka do mnie pisze, nie mogę tak nagle przerwać”
- „Nie chcę być inny, robisz ze mnie lamusa”
- „Wszyscy tak mają!”
- „Nie rozumiesz mnie, ja w ten sposób się odstresowuję”
Dlaczego dziecko „wkręca się” w sieć?
Powody, dla których młodzi ludzie angażują się w nadmierną aktywność internetową, w dużej mierze zależą od osobowości nastolatka oraz jego stosunku do otaczających go ludzi i świata zewnętrznego. Poniżej przedstawiamy najczęściej wyróżniane przez specjalistów przyczyny:
- Spędzanie czasu przy komputerze jest często formą radzenia sobie z codziennym stresem (czyli furtką służącą uniknięciu konfrontacji z rzeczywistością) lub samotnością (w sieci można nawiązywać znajomości pozostając anonimowym lub udając „kogoś innego” – dzięki temu nawet nieśmiałe dzieci mogą znaleźć „bratnie dusze”),
- Uciekanie w świat wirtualny nierzadko stanowi rekompensatę niepowodzeń, jakich dziecko doznaje zarówno na polu rodzinnym, towarzyskim, jak i szkolnym (konflikty w domu i brak zainteresowania ze strony rodziców, trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami, problemy w nauce)
- Nadmierna aktywność online’owa jest również motywowana potrzebą odreagowania nieprzyjemnych uczuć, takich jak frustracja i gniew (które mogą być związane np. z doświadczeniem przemocy w szkole), niskie poczucie własnej wartości, depresja, stany lękowe, a także zwyczajne znużenie czy długotrwałe uczucie nudy.
Konsekwencji nadużywania komputera i Internetu przez dziecko może być wiele, poczynając od utraty zainteresowań i znajomych oraz narastających konfliktów rodzinnych, przez pogorszenie wyników w nauce, popadanie w inne nałogi, aż po skutki natury psychicznej, takie jak neurotyzm, introwersja, stany depresyjne, niepewność, niska samoocena, nadwrażliwość. Dlatego też warto podjąć stosowne działania, kiedy tylko pojawią się pierwsze oznaki dysfunkcyjnego korzystania z sieci i komputera.
Już niebawem o tym, jak reagować, gdy dziecko nadużywa komputera i Internetu.
Źródło: Materiały konferencyjne Fundacji Dzieci Niczyje.
Oprac. ZL
fot. iStock