Jak wynika z przeprowadzonych badań statystycznych, 25 proc. dorosłych Europejczyków, czyli ponad 80 mln osób, próbowało w swoim życiu narkotyków. I choć wskaźniki aktualnego ich zażywania dla poszczególnych krajów różnią się, to nie można zaprzeczyć, że problem ten jest poważny. Aby wzmocnić międzynarodową współpracę na rzecz zwalczania i zapobiegania narkomanii, dzień 26 czerwca został ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych Międzynarodowym Dniem Zapobiegania Narkomanii.
W ostatnim czasie sytuacja narkotykowa w Europie przechodzi znaczne zmiany. Stopniowo zaciera się wyraźny podział na użytkowników problemowych i rekreacyjnych – problem zażywania narkotyków staje się bardziej złożony, a wzory używania zróżnicowane. Zażywanie heroiny nie jest już tak powszechne jak dawniej, a na popularności zyskują m.in. substancje pobudzające, narkotyki syntetyczne i konopie indyjskie. W 2013 r. za pomocą unijnego systemu wczesnego ostrzegania zgłoszono 81 nowych środków psychoaktywnych, co oznacza, że liczba monitorowanych substancji wzrosła do 350.
Szacuje się, że niemal co czwarty dorosły mieszkaniec Unii Europejskiej przynajmniej raz w życiu spróbował narkotyków, co daje liczbę ponad 80 mln osób. W większości przypadków były to przetwory konopi indyjskich (73,6 mln), a następnie kokaina (14,1 mln), amfetaminy (11,4 mln) i ecstasy (10,6 mln). Wskaźniki przynajmniej jednokrotnego użycia są zróżnicowane w poszczególnych krajach – od około 1/3 populacji dorosłych w Danii, Francji i UK, po mniej niż 1/10 osób w Bułgarii, Grecji, Turcji, Rumunii, Portugalii, na Cyprze i Węgrzech. Opioidów problemowo używa 1,3 mln Europejczyków, jednak wskaźniki dla poszczególnych krajów europejskich wahają się od ok. 1 do 8 przypadków na 1 000 osób (15-64 lat). Zażywanie opioidów w znacznym stopniu wpływa na śmiertelność i zapadalności na różne choroby, które wiążą się z zażywaniem narkotyków. 3,5 proc. wszystkich zgonów wśród osób w wieku 15-39 lat to zgony wynikające z przedawkowania narkotyków, które z kolei w 75 proc. przypadków są związane z zażywaniem opioidów.
Jak pokazują najnowsze dane, w Polsce przodują konopie indyjskie – 12,2 proc. dorosłych Polaków przynajmniej raz w życiu używało jej przetworów, a 12,1 proc. młodych dorosłych (15-34) zażywało je w ostatnim roku. Niepokojący jest też wskaźnik co najmniej jednokrotnego użycia tych substancji wśród młodzieży 15-16 lat, który wynosi 23 proc. Co więcej, wśród Polaków w wieku 15-64 lat 0,9 proc. próbowało kokainy, a 0,3 proc. osób w wieku 15-34 używało jej w ostatnim roku. Wskaźniki te są wyższe dla amfetamin – odpowiednio: 2,9 proc. i 1,4 proc., oraz ecstasy – 1,1 proc. oraz 0,3 proc. Jak podają dane szacunkowe, w Polsce liczba osób problemowo używających opioidów wynosi 0,4 – 0,7 na 1000 osób.
W przeciwieństwie do innych części świata, w Europie ogólny wskaźnik używania konopi indyjskich jest stabilny lub nawet spada – zwłaszcza wśród osób młodszych. I choć równie często sięgają po nie osoby niezależnie od grupy wiekowej, to wzory ich zażywania są zróżnicowane – od okazjonalnego lub eksperymentalnego po używanie regularne i uzależnienie. Jak pokazują dane statystyczne, w ubiegłym roku 14,6 mln młodych Europejczyków (11,2 proc. osób w wieku 15-34 lat) używało konopi indyjskich, z czego 8,5 mln z nich to osoby między 15. a 24. rokiem życia (13,9%). Po „skręta” statystycznie częściej sięgają mężczyźni – oni też używają konopi w sposób bardziej intensywny lub regularny. Jeśli zaś chodzi o substancje pobudzające, to ich powszechność jest różna w zależności od regionu. W Europie Zachodniej i Południowej najbardziej popularna jest kokaina, natomiast w krajach Europy Środkowej i Północnej, w tym w Polsce – amfetamina. Z kolei na wschodzie i południu kontynentu najczęściej używa się ecstasy, chociaż wskaźniki zażywania tej substancji są dość niskie.
Panuje przekonanie, że przetwory konopi indyjskich są substancjami stosunkowo nieszkodliwymi i nie uzależniają. Statystyki mówią jednak co innego – w 2012 roku konopie były drugim w kolejności narkotykiem będącym przyczyną wszystkich przypadków zgłoszeń na leczenie. Ogólna liczba osób dorosłych rozpoczynających leczenie uzależnienia od konopi indyjskich wzrosła w latach 2006-2011 z 45 do 61 tys., a w roku 2012 ustabilizowała się na poziomie 59 tys. Spośród wszystkich zgłoszonych pacjentów, którzy rozpoczęli leczenie uzależnienia w 2012 r., 14 proc. podało kokainę, 6 proc. – amfetaminę, a 46 proc. – opioidy jako główne narkotyki, od których są uzależnieni.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat zapobiegania narkomanii, zapraszamy do zapoznania się z artykułami:
- Poradnik dla rodziców – Wszysto, co chcielibyście wiedzieć o marihuanie, ale boicie się zapytać
- Profilaktyka narkomanii – Program FreD
Oprac. na podstawie „Europejskiego raportu narkotykowego na rok 2014: Tendencje i osiągnięcia” Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA)