Zakupoholik to osoba czująca przymus dokonywania zakupów. Problemy, z którymi się musi zmierzyć, występują na poziomie finansowym, społecznym i emocjonalnym. Każdy z nich powoduje nieprawidłowe funkcjonowanie uzależnionego. Gdy pieniędzy wciąż brakuje, a potrzeba zrobienia kolejnych zakupów wzrasta, to może być pierwszym sygnałem, że mamy do czynienia z problemem.

 

Temat zakupoholizmu stosunkowo niedawno pojawił się w obszarze zainteresowań psychologów i psychiatrów, dlatego nie powstała jednolita i spójna definicja tego zaburzenia; eksperci wciąż nie są zgodni, do jakiej kategorii diagnostycznej powinno zostać zaliczone. Jednak wiadomo, że dla zakupoholika środkiem na poprawę nastroju i rozładowanie napięcia jest kupowanie. Czynność ta jest postrzegana jako nagroda, prezent, które pozytywnie wzmacniają ego.

Trudności w funkcjonowaniu zakupoholika

Jak wskazują autorzy raportu Fundacji CBOS  (o raporcie poniżej), problemy zakupoholików dotyczą głównie trzech sfer funkcjonowania. W wymiarze społecznym osłabiają się lub zostają zerwane więzi z najbliższymi, zanikają relacje przyjacielskie i koleżeńskie; w wymiarze emocjonalnym – pojawiają się uczucia osamotnienia i pustki oraz postępuje spadek samooceny, zaś w wymiarze finansowym zakupoholik boryka się z nieustannym brakiem pieniędzy, długami i niespłaconymi kredytami.

Osoby uzależnione od zakupów są mniej skłonne do ograniczania wydatków. Częściej też zdarza im się pożyczać pieniądze w nieformalny sposób lub – rzadziej – sprzedawać czy zastawiać wartościowe przedmioty.

W przypadku osób uzależnionych od zakupów płeć różnicuje sposób gospodarowania pieniędzmi. Kobietom trudniej jest ograniczać wydatki, natomiast w sposób bezpieczny i formalny pożyczają pieniądze (kredyt bankowy); w przeciwieństwie do mężczyzn, którzy częściej zapożyczają się w sposób nieformalny (od znajomych) lub ryzykowny (w firmach oferujących tzw. szybkie pożyczki). Kobiety mają również większą skłonność do pozbywania się wartościowych przedmiotów w sytuacji zagrożenia finansowego.

Objawy zakupoholizmu

Respondenci uczestniczący w badaniu Fundacji CBOS określali uzależnienie od zakupów zwłaszcza w odniesieniu do własnej sytuacji i doświadczeń. Do objawów zaliczyli sytuacje, w których:

  • wydatki przekraczają dochody;
  • następuje zmiana priorytetów w wydatkach – zaleganie z opłatami, unikanie i odkładanie koniecznych płatności, zaniechanie płacenia świadczeń;
  • ukrywanie zakupów;
  • ilość zakupionych przedmiotów przestaje mieścić się w szafach, schowkach, itp.
  • pojawia się kupowanie „na zapas” większych ilości produktów niż w rzeczywistości potrzeba;
  • wykorzystuje się debet na karcie kredytowej/płatniczej na zakup produktów, które nie są niezbędne do życia; zakupy są robione za pożyczone pieniądze.


Motywy kompulsywnego kupowania

Głównym motywem kupowania, na który wskazywali badani, jest chęć podniesienia poczucia własnej wartości, zarówno we własnych oczach, jak i w opinii innych. W przypadku zakupoholików przeświadczenie o niskiej wartości powstało w nich już w okresie dzieciństwa i młodości, a następnie zostało utrwalone przez wydarzenia mające miejsce w dorosłym życiu. Złożyły się na to porażki zawodowe, finansowe i osobiste. Osoby uzależnione od zakupów charakteryzuje brak uznania i akceptacji ze strony otoczenia – kupują, ponieważ są przekonane, że to wzbudzi w innych szacunek i zazdrość. W ślad za tym pojawiają się myśli, że o wartości człowieka decyduje ilość zakupów. Istotny jest sam akt zakupu – posiadanie lub nieposiadanie konkretnych przedmiotów nie ma praktycznie znaczenia. Ważne są zatem tylko te dobra, które podnoszą samoocenę oraz atrakcyjność. Dokonawszy zakupu, osoby uzależnione poszukują aprobaty swojego wyboru w najbliższym otoczeniu.

Na podstawie raportu Fundacji CBOS opracowała AF
fot. iStock

Projekt badawczy pt. „Opracowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących: a) hazardu, w tym hazardu problemowego / patologicznego, b) innych uzależnień behawioralnych” Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej realizowała w latach 2011-2012. Celem projektu było określenie rozpowszechniania różnych form hazardu i innych uzależnień behawioralnych w populacji ogólnopolskiej oraz zidentyfikowanie czynników chroniących i czynników ryzyka tych uzależnień. Badanie było współfinansowane ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *