Alkohol negatywnie wpływa na zdrowie każdej pijącej osoby. Uważa się, że ponad 40 chorób wymienionych w ICD-10 jest spowodowanych wyłącznie lub głównie przez alkohol. Natomiast w przypadku kilkakrotnie większej grupy chorób alkohol jest jedną z ich przyczyn lub znacznie utrudnia rekonwalescencję. Ponadto, ryzyko zgonu jest wprost proporcjonalne do ilości wypijanego alkoholu.
Zaburzenia używania alkoholu, część przypadków depresji, niska waga urodzeniowa, alkoholowy zespół płodowy oraz związane z nimi zaburzenia neurorozwojowe skutkujące gorszym rozwojem psychofizycznym to choroby, którym przypisuje się niemal stuprocentowy udział alkoholu. Ponadto, alkohol jest przyczyną polineuropatii i miopatii oraz pogarsza przebieg większości chorób neurologicznych.
Istnieje wiele mechanizmów neurotoksycznego wpływu alkoholu na struktury mózgu i nerwów obwodowych. Wśród objawów uzależnienia wymienia się m.in. upośledzenie kontrolowania picia, zaniedbywanie innych sposobów spędzania wolnego czasu z powodu picia alkoholu, picie mimo wiedzy o szkodach, abstynencyjne napady drgawkowe, majaczenie alkoholowe i głody alkoholu. Na tym etapie może dojść do remisji choroby – w wyniku leczenia lub spontanicznie. Objawy te mają charakter odwracalny. Jednak uzależnienie od alkoholu może prowadzić do nieodwracalnych szkód związanych z jego neurotoksycznym działaniem. Przypominają one proces przedwczesnego starzenia się mózgu i dotyczą głównie zmian zanikowych kory płatów czołowych, kory móżdżku oraz spoidła wielkiego. Mogą one doprowadzić także do encefalopatii, np. zespołu Wernickego-Korsakowa.
Z powodu używania alkoholu mogą wystąpić różne choroby układu trawiennego oraz choroby zapalne trzustki. Dotyczy to zwłaszcza schorzeń wątroby (często występującego, a rzadko rozpoznawanego stłuszczenia wątroby, i rzadko występujących, ale częściej prawidłowo rozpoznawalnych: alkoholowego zapalenia wątroby i alkoholowej marskości wątroby).
Alkohol etylowy nie jest kancerogenem rozumianym jako bezpośredni czynnik rakotwórczy. Powszechnie uważa się go za istotny czynnik kokancerogenny tzn. taki, który powoduje zwiększenie rakotwórczego wpływu kancerogenów. Dotyczy to nowotworów nosogardzieli, przełyku, wątroby, jelita grubego, oraz raka piersi u kobiet. Nawet małe dawki alkoholu mogą przyspieszyć zgon z powodu nowotworu.
Więcej o nowotworach związanych z alkoholem czytaj w: „Alkohol zwiększa ryzyko nawrotów raka piersi”.
Mimo pewnego wpływu alkoholu na chorobę niedokrwienną serca oraz zmniejszenia ryzyka udaru niedokrwiennego, negatywnie oddziałuje on na układ krążenia, mając istotnie negatywny wpływ na nadciśnienie tętnicze, mikardiopatię oraz zaburzenia rytmu serca. Ponadto alkohol przyczynia się do wystąpienia udarów krwotocznych. Badania wykazały, że alkohol ma bardzo mały lub nie ma w ogóle działania zmniejszającego ryzyko chorób wieńcowych.
Spożywanie alkoholu istotnie wpływa na zmniejszenie odporności, co – w połączeniu z niewłaściwym trybem życia – zwiększa ryzyko poważnych chorób zakaźnych i grozi gorszym przebiegiem chorób niż u osób niepijących.
Zarówno ryzyko przedwczesnego zgonu, jak i nagłych oraz przewlekłych chorób rośnie wprost proporcjonalnie do ilości i częstotliwości spożywanego alkoholu. Analiza badań, które wskazują na takie zależności, stała się podstawą opracowania przez WHO zaleceń dotyczących ilościowych limitów spożywania alkoholu, powyżej których picie wiąże się ze znacznym ryzykiem szkód. W innych krajach przyjęto, że limity te wynoszą: do 30-40 g czystego alkoholu (3-4 tzw. standardowe porcje alkoholu) co najmniej pięć dni w tygodniu dla mężczyzn i 10-20 g dla kobiet. Wraz ze zwiększeniem średniej dawki w przeliczeniu na czysty alkohol zwiększa się także ryzyko zgonu z powodu samobójstwa i samouszkodzenia lub urazów spowodowanych nieumyślnie.
Wyraźne jest regionalne zróżnicowanie współczynnika umieralności spowodowanej przez alkohol. Najwięcej zgonów na 100 tys. mieszkańców przypada regionowi Europy Wschodniej i Środkowo-Wschodniej. Statystyczny Europejczyk wypija dwa razy więcej czystego alkoholu niż reszta świata – 12,35 litra w roku 2009. W Europie Wschodniej i Środkowo-Wschodniej spożycie czystego alkoholu w litrach na osobę wynosi 14,5 l. W Europie Zachodniej i Środkowo-Zachodniej – 12,4 l. Najmniej pije się w krajach Europy Północnej – 10,4 l i południowej 11,2 l. Średnia dla Unii Europejskiej wynosi 12,4 l. Wśród krajów najwięcej pijących znajdują się: Czechy, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Węgry, Estonia i Polska. Zjawisko to wiąże się między innymi ze stylem picia alkoholu: umieralność jest większa w krajach, w których zjawisko upijania się (spożywania dużych dawek alkoholu w krótkim czasie) jest częstsze. Stwierdzono również zależność między liczbą upić a ryzykiem wystąpienia uzależnienia od alkoholu.
Czytaj więcej o skutkach nadużywania alkoholu w: „Przedawkowanie alkoholu: co ci grozi, jeśli wypijesz za dużo”.
Na podstawie raportu Instytutu Organizacji Ochrony Zdrowia Uczelni Łazarskiego pt.: „Ekonomiczne aspekty skutków picia alkoholu w Europie i w Polsce” opracowała EB
fot. iStock