Jak wynika z badań, minimum raz w tygodniu po sieci surfuje 98 proc. polskiej młodzieży w wieku 9-16 lat, a dla nastolatków w wieku 15-19 lat Internet stal się najważniejszym środkiem przekazu. Nic więc dziwnego, że problem nadużywania komputera i sieci coraz częściej dotyka właśnie młodych ludzi – są oni przecież pokoleniem, które od początku wychowywało się w erze nowych mediów i technologii. Od jakich form aktywności internetowej dzieci uzależniają się najczęściej i na jakie niebezpieczeństwa mogą się tam natknąć?
Starszemu pokoleniu raczej ciężko jest zrozumieć, dlaczego wirtualny świat często jawi się młodzieży jako atrakcyjniejszy od rzeczywistego – pełen fascynujących i wciągających „przygód”. Mówi się, że młodzi ludzie są „cyfrowymi tubylcami” i – w odróżnieniu od dorosłych, czyli „cyfrowych imigrantów” – od małego mieli kontakt z nowymi mediami, stąd Internet jest dla nich poniekąd środowiskiem naturalnym. Coraz częściej zdarza się, że przedszkolne dzieci tabletem posługują się płynnie i bez żadnego problemu, natomiast nie potrafią rysować czy wycinać, a nawet trzymać kredki w ręce… Czy możemy zatem mówić o ewolucji wtórnej czy naturalnym następstwie postępu cywilizacyjnego?
Co najczęściej wkręca?
Racjonalne korzystanie z mediów – czy to w celach edukacyjnych, rozrywkowych czy komunikacyjnych – w oczywisty sposób różni się od całodobowego przesiadywania przed monitorem, które burzy normalne funkcjonowanie dziecka. Należy być zatem czujnym na wszystkie sygnały świadczące o tym, że używanie komputera i sieci wymyka się spod kontroli.
Internet to szereg różnego rodzaju aktywności – stron, portali, serwisów, gier, etc. – które w mniejszym lub większym stopniu angażują młodego człowieka. Wszystko zależy od jego osobistych preferencji i zainteresowań, a także tego, czym zajmują się jego rówieśnicy. Wyniki badań pokazują, że najczęściej odwiedzanymi przez młodzież w wieku 7-14 lat stronami są kolejno – zaraz po wyszukiwarce Google – YouTube, Facebook, Onet, Interia oraz Nasza-Klasa. Sieć to jednak nie tylko pojedyncze serwisy, ale wiele różnego rodzaju obszarów, po których poruszają się młodzi ludzie. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze z nich.
Gry komputerowe
Jednymi z najbardziej uzależniających form aktywności internetowej z pewnością są gry – przede wszystkim te online’owe, w których może brać udział wiele osób jednocześnie. Młodzi ludzie często spędzają swój czas na grach typu MMO (Massively Multiplayer Online) lub RPG (Role Playing Game), które najczęściej są rozgrywane w czasie rzeczywistym, przez co zabierają sporo godzin. Najbardziej wciągającymi tytułami, na które uwagę zwracają terapeuci, są m.in. Minecraft, GTA, League of Legends, Tibia, Hitman, Call of Duty i Metin2. Szczególny potencjał uzależniający niosą ze sobą również tzw. gry przeglądarkowe, czyli np. te dostępne na Facebooku. Gry stają się dla młodych ludzi nie tylko formą kontaktu z rówieśnikami (wspólne granie online) czy po prostu rozrywką, ale także metodą zarabiania pieniędzy – często bowiem sprzedają oni innym użytkownikom „stworzoną i udoskonaloną” przez siebie postać z danej gry.
(Więcej o uzależnieniu od gier komputerowych: „Rozrywka i rozwój czy uzależniająca izolacja?” oraz „Nie takie gry straszne, jak je malują?”)
Portale społecznościowe
Jak wynika z badań, ok. 90 proc. młodzieży posiada profile na portalach społecznościowych, z których najbardziej popularnymi są: Facebook i Nasza-Klasa, a gonią je Twitter, Instagram i Ask.fm. Posiadanie konta na którymkolwiek z tego typu serwisów to oczywiście nic złego, jednak należy zwrócić uwagę dziecka na to, aby pilnowało swojej prywatności w sieci i ograniczało publikację zdjęć oraz osobistych statusów i kierowało je jedynie do grona znanych i zaufanych osób. Trzeba także uwrażliwić młodego człowieka na to, że w Internecie może się spotkać z tzw. hejtingiem, czyli nieuzasadnionymi i obraźliwymi wypowiedziami innych użytkowników skierowanymi w jego stronę. Przemoc w sieci jest zjawiskiem piętnowanym, tak więc musi on wiedzieć, że każde tego typu zachowanie można zgłosić, a osobę obrażającą – zablokować.
(Więcej o bezpieczeństwie na portalach społecznościowych: „Do The Check i bądź bezpieczny w Internecie!”)
Blogi, fora internetowe
Coraz większą popularnością wśród młodych ludzi cieszą się także blogi, czyli autorskie strony w stylu internetowych „dzienników zainteresowań”. Ich rozpiętość tematyczna jest ogromna – od blogów muzycznych i filmowych, przez „lifestyle’owe”: kulinarne, kosmetyczne i modowe, aż po fotograficzne i podróżnicze. Blogi są świetnym sposobem na rozwijanie swoich pasji i dzielenie się nimi z innymi internautami, jednak należy pamiętać, aby nie zatracić się w wirtualnym świecie zainteresowań i starać się realizować je również „w realu”. Ta sama kwestia dotyczy forów tematycznych, gdzie często odbywają się ciekawe i wzbogacające dyskusje, ale nierzadko nadmierne zaangażowanie w wirtualne rozmowy może skończyć się całkowitym odcięciem od świata zewnętrznego.
Czaty, komunikatory
Wszelkiego rodzaju komunikatory, takie jak Gadu-Gadu, Tlen czy Facebook Messenger, służą porozumiewaniu się ze znajomymi, jak i poznawaniu nowych osób. Dziecko musi być zatem świadome tego, że po drugiej stronie może „spotkać” kogoś, kto wcale nie jest tym, za kogo się podaje. Szczególną ostrożność należy zachować podczas dyskusji na czatach – nie zdradzać swoich danych osobowych ani nie wysyłać zdjęć. Na tego typu stronach często dochodzi też do wyłudzania pieniędzy, szantażu oraz innych nadużyć, np. na tle seksualnym (obnażanie się przed kamerą na videoczacie może skutkować rozprzestrzenieniem się filmiku po całej sieci), dlatego młodzi ludzi powinni być informowani na temat zagrożeń, które mogą czyhać na nich w tego typu miejscach.
Pornografia
Dostęp dzieci do stron pornograficznych jest obecnie coraz łatwiejszy – strony zawierające tego typu treści często wystosowują jedynie zwyczajne ostrzeżenie informujące o tym, że osoby, które nie ukończyły 18. roku życia, nie powinny na nie wchodzić. Szczególną popularność zyskał w ostatnich miesiącach portal Showup.tv, na którym zamieszczane są filmy z ostrą pornografią. Co więcej reklamy tego serwisu są obecne w przestrzeni publicznej, dlatego młodzi ludzie – powodowani ciekawością – coraz chętniej na niego zaglądają. Zespół Helpline.org – bezpłatnej infolinii dla młodzieży doświadczającej zagrożeń w Internecie – nieraz otrzymywał zgłoszenia dotyczące internetowej pornografii od zaledwie dziesięcioletnich chłopców. Specjaliści zwracają uwagę na fakt, że żadne filtry rodzicielskie nie zabezpieczają w pełni przed dostępem do treści nieodpowiednich dla nieletnich- większość młodych osób potrafi złamać tego typu blokady. Dlatego rodzic powinien na bieżąco monitorować przeglądane na komputerze strony – w tym celu warto założyć konto administratora, do którego dziecko nie będzie miało dostępu– wówczas nie ma ono możliwości skasowania historii w przeglądarce.
Już niebawem o symptomach uzależnienia od komputera i Internetu u dzieci.
Źródło: Materiały konferencyjne Fundacji Dzieci Niczyje.
Oprac. ZL
fot. iStock